सध्या नवी मुंबई शहरातील अनेक भागांना जलसंकटाचा सामना करावा लागत आहे. वाढती लोकसंख्या, जलद गतीने होत असलेली शहरीकरणाची गती, आणि जुन्या पाईपलाईन्समुळे पाणीपुरवठा अपुरा होत आहे. २०५० पर्यंत नवी मुंबई आणि परिसरात रोज १,२५७ दशलक्ष लिटर (MLD) पाण्याची मागणी होईल, असा अंदाज व्यक्त करण्यात येत आहे. या वाढत्या मागणीचा विचार करता, सिडकोने (सिटी अँड इंडस्ट्रियल डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन) शहराच्या पाणीपुरवठ्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण जलप्रकल्प हाती घेतले आहेत, जे भविष्यातील पाण्याची गरज भागवण्यासाठी आणि शाश्वत, विश्वासार्ह पाणीपुरवठ्यासाठी अत्यंत आवश्यक ठरतील.
हेटवणे जलपुरवठा योजनेचा विस्तार
सिडकोच्या जलप्रकल्पांमध्ये सर्वात मोठा आणि महत्त्वाचा प्रकल्प म्हणजे हेटवणे जलपुरवठा योजनेचा (Hetawane Water Supply Scheme) विस्तार. हा प्रकल्प चार टप्प्यांमध्ये राबवला जात असून, सध्या ४१% जलशुद्धीकरण प्रकल्प, ८.५% कच्च्या पाण्याचा बोगदा आणि २५.७% शुद्ध पाण्याचा बोगदा पूर्ण झाला आहे. संपूर्ण प्रकल्प जून २०२९ पर्यंत पूर्ण करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे. या प्रकल्पाची अंमलबजावणी झाल्यानंतर नवी मुंबईच्या पाणीपुरवठ्यात मोठी सुधारणा होईल आणि भविष्यातील वाढत्या मागणीला सामोरे जाणे शक्य होईल.
कोंढाणे आणि बालगंगा धरण प्रकल्प
दिर्घकालीन जलसुरक्षेसाठी सिडकोने उल्हास नदीवरील कोंढाणे धरणाचा प्रकल्प सुरू केला आहे. सुरुवातीला हे धरण २५० MLD पाणीपुरवठा करेल, आणि नंतर त्याची क्षमता ३५० MLD पर्यंत वाढवता येऊ शकते. कोंढाणे आणि बालगंगा हे दोन्ही धरण प्रकल्प पुढील चार ते पाच वर्षांत पूर्ण होण्याची शक्यता आहे. या प्रकल्पामुळे नवी मुंबई आणि पनवेल महापालिकेच्या हद्दीत पाणीपुरवठा अधिक स्थिर आणि शाश्वत होईल.
तातडीच्या गरजांसाठी अतिरिक्त पाणी
तातडीच्या गरजांसाठी, महाराष्ट्र सरकारने ऑगस्ट २०२० मध्ये हेटवणे धरणातून सिडकोला १२० MLD अतिरिक्त पाणी मंजूर केले. यासाठी सुमारे ११९ कोटी रुपयांचा खर्च झाला. यामुळे सिडकोच्या वाट्याचे एकूण पाणी २७० MLD पर्यंत वाढले आहे. या अतिरिक्त पाण्यामुळे सध्या निर्माण झालेल्या तुटवड्याला काही प्रमाणात दिलासा मिळाला आहे आणि परिसरातील पाणीपुरवठा अधिक मजबूत झाला आहे.
विद्यमान पाणीपुरवठ्याची स्थिती व समस्या
नवी मुंबईचा पाणीपुरवठा मुख्यत्वे मोरबे धरणावर (Morbe Dam) अवलंबून आहे, जे सध्या सुमारे ४५० MLD पाणी पुरवते. मात्र, मागील काही काळात मोरबे धरणातील पाण्याची पातळी कमी झाल्याने नवी मुंबई महानगरपालिकेला आठवड्यातून तीन दिवस पाणीपुरवठा बंद ठेवावा लागत आहे. खारघर, तळोजा, करंजाडे या भागांत वर्षभर पाणी कपात केली जाते, त्यामुळे नागरिकांना लाखो रुपये खर्च करून टँकरने पाणी मागवावे लागते. अनियोजित बांधकामामुळे पाईपलाईनमध्ये गळती, खंडित पुरवठा यासारख्या समस्या वाढल्या आहेत.
सिडकोचे दीर्घकालीन नियोजन
सिडकोने पाणीपुरवठा सुरळीत ठेवण्यासाठी केवळ तातडीच्या उपाययोजना न करता, दीर्घकालीन आणि शाश्वत जलव्यवस्थापनावर भर दिला आहे. हेटवणे, कोंढाणे, बालगंगा धरण प्रकल्प, नवीन बोगदे, जलशुद्धीकरण प्रकल्प, आणि पाइपलाइनचे आधुनिकीकरण – या सर्व गोष्टींवर सिडको लक्ष केंद्रित करत आहे. या प्रकल्पांसाठी नामांकित प्रकल्प व्यवस्थापन सल्लागारांची नेमणूक करण्यात आली आहे, जे दर्जा आणि प्रगतीवर लक्ष ठेवतील.
नागरिकांच्या अपेक्षा आणि भविष्यातील दिशा
नवी मुंबई एक काळी नियोजित आणि आधुनिक शहर म्हणून ओळखले जात होते, मात्र सध्याच्या जलसंकटामुळे नागरिकांमध्ये अस्वस्थता आहे. सिडकोच्या या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पांमुळे भविष्यातील पाणीटंचाईला मोठ्या प्रमाणावर आळा बसेल, अशी अपेक्षा आहे. मात्र, या प्रकल्पांची वेळेत आणि दर्जेदार अंमलबजावणी होणे, तसेच जलसंपदांचे योग्य व्यवस्थापन आणि नागरिकांनी पाण्याचा काटेकोर वापर करणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे.
https://www.instagram.com/policernews
