पुणे – पुणे महानगरपालिकेच्या कात्रज येथील राजीव गांधी प्राणिसंग्रहालयाच्या प्रवेश शुल्कात लक्षणीय वाढ करण्याचा प्रस्ताव आज विषयावर आला आहे. प्रशासनाने सांगितले आहे की, संग्रहालयाचा वार्षिक खर्च सध्या उत्पन्नापेक्षा जास्त असून, भविष्यात हा फरक आणखी वाढू शकतो. म्हणूनच प्रवेश शुल्कात ५० टक्क्यांपर्यंत वाढ करण्याचा प्रस्ताव स्थायी समितीसमोर ठेवण्यात आला आहे.
हे संग्रहालय पश्चिम महाराष्ट्रातील सर्वांत मोठ्या प्राणिसंग्रहालयांपैकी एक आहे आणि येथे दर वर्षी लाखो पर्यटक भेट देतात. वाढती खर्चे, विस्तारातील योजना आणि संग्रहातील नव्या प्रजातींचा समावेश यामुळे व्यवस्थापनावर अंकुश नसलेल्या आर्थिक दबावाची स्थिती निर्माण झाली आहे.
प्रवेश शुल्कात प्रस्तावित बदल
प्रसिद्ध अहवालानुसार, प्रस्तावित दर खालीलप्रमाणे आहेत:
प्रौढovi (उंची ४ फुट ४ इंच व त्यापुढे) – सध्याचे रुपये ४० → प्रस्तावित रुपये ६०
लहान मुले (उंची ४ फुट ४ इंचापर्यंत) – सध्याचे रुपये १० → प्रस्तावित रुपये २०
विदेशी नागरिक – सध्याचे रुपये १०० → प्रस्तावित रुपये १५०
विद्यार्थी (खासगी शाळा) – सध्याचे रुपये १० → प्रस्तावित रुपये २०; (शासकीय शाळा) – सध्याचे रुपये ५ → प्रस्तावित रुपये १०
बॅटरी-ऑपरेटेड वाहन सुविधा (प्रौढ) – सध्याचे रुपये ४० → प्रस्तावित रुपये ५०; (लहान मुले) – सध्याचे रुपये २५ → प्रस्तावित रुपये ३०
वरील सर्व प्रस्तावित दर मंजूर झाल्यास सुमारे ५० % वाढीसारखी होईल असे प्रशासनाचे आकलन आहे.
कारणे : शुल्कवाढ का आवश्यक?
प्राणी व त्यांच्या खोल्यांची देखभाल, दवाखाना, आहार व्यवस्था इत्यादी खर्च दैनंदिनपणे वाढत आहेत.
संग्रहालय परिसराचा विस्तार सुरु आहे — नवीन प्रदर्शने, झेब्रा, लायन-टेल्ड मकाक, मॉर्मोसेट या प्रजातींसाठी खंदक, सर्पोद्यानाची उभारणी इत्यादी.
गेल्या सात वर्षांत टिकट शुल्कात कोणतीही वाढ करण्यात आली नव्हती; त्यामुळे सध्याचा दर इतर प्राणिसंग्रहालयांच्या तुलनेत अतिशय कमी ठरतो आहे.
संग्रहालयाच्या कायद्यानुसार स्वावलंबनासाठी अधिक उत्पन्न मिळणे गरजेचे आहे, अन्यथा तो दीर्घकालासाठी टिकाव धरू शकणार नाही.
सामाजिक व पर्यटकांवर होणारा परिणाम
अनेक कुटुंबे आणि मुलांच्या सहलींसाठी हे ठिकाण लोकप्रिय आहे; दरवर्षी लाखो पर्यटक येथे येतात. संक्रमणामुळे प्रवेश शुल्क वाढल्यास काही वर्गांना प्रवासातील खर्चाचा भार वाढू शकतो.
परंतु व्यवस्थापनाच्या दृष्टीने ही वाढ अपरिहार्य आहे कारण सेवा deteriorate झाल्यास पर्यटकांचा अनुभव कमी होईल व मोठ्या प्रमाणात पुनरावलोकन गरजेचे ठरेल.
स्थानिक रहिवासी व पर्यटक यांच्यात गतीशील संवाद आवश्यक आहे, की निर्धारित कारणांसाठी शुल्क वाढ करण्यात येत आहे व वाढीचा उपयोग येथे सुस्थिती आणण्यासाठी केला जात आहे.
भविष्यातील योजना व अपेक्षा
प्रशासनाने पुढील काही योजना सार्वजनिक केल्या आहेत:
संरक्षित प्रजातींची वाढ व नव्या प्रजातींचा समावेश, ज्यामुळे पर्यटकांना नवे आकर्षण मिळेल.
आधुनिक सुविधा — बॅटरी-वाहने, मार्गदर्शक सेवा, सूचना कियोस्क, आरामशीर फेरी, व सुधारित आरोग्य व स्वच्छता व्यवस्था.
प्रवेश प्रक्रियेतील सुलभता वाढविण्यासाठी ऑनलाइन तिकीट व्यवस्था याबाबत आधीच पाऊले उचलली आहेत.
शुल्कवाढीचा परिणाम पर्यटकसंख्येवर कसा होतो हे पुढील काळात निरीक्षणाखाली ठेवले जाईल; सर्वसामान्यांना सुविधा सुकर राहिल्याची खात्री प्रशासन देत आहे.
निष्कर्ष
कोणत्याही सार्वजनिक सुविधा स्थिर चालविण्यासाठी आर्थिक दृष्ट्या ती शाश्वत असणे आवश्यक आहे. कात्रज प्राणिसंग्रहालयाच्या बाबतीत, सात वर्षांनी शुल्कवाढ प्रस्तावित झालेला आहे आणि त्यात महत्त्वाचे कारणे आहेत — वाढता खर्च, विस्तार व सेवेसुधारणा गरज.
पर्यटकांसाठी हा निर्णय काही पटीने चिंताजनक ठरू शकतो; त्यासाठी प्रशासनला जगाबरोबर संवाद ठेवून, “का वाढ केली जात आहे, वाढेचा फायदा कसा होईल” हे स्पष्टपणे सांगणे आवश्यक आहे. यामुळे विश्वास वाढेल आणि पुढील काळात संग्रहालय अधिक आकर्षक व टिकाऊ बनू शकते.
Follow Us On
Instagram :
https://www.instagram.com/policernews
X Account :
Read Also
