मंगळवारी पिंपरी-चिंचवड येथील अग्निशामक दलातील जवान राजेश राऊत (वय ३१) यांनी व्यायामादरम्यान अस्वस्थतेची तक्रार केली आणि काही वेळाने ते बेशुद्ध अवस्थेत आढळले. त्वरित उपचारासाठी रुग्णालयात नेले असता, डॉक्टरांनी त्यांचा मृत्यू वाढतखाली घोषित केला. प्राथमिक तपासणीनुसार, हृदयविकाराचा झटका हा मृत्यूचा प्रमुख कारण असल्याची शक्यता व्यक्त करण्यात आली आहे.
अग्निशामकांच्या कामगिरीसाठी आवश्यक शारीरिक तंदुरुस्ती असूनही, अचानक हृदयविकाराचा झटका येणे यामागील विविध कारणांचा आढावा घेतला आहे. असे झटक्याचे कारण म्हणजे त्यांच्या शरीरावर पडणारा ताण, ज्यामुळे हृदयावर अनपेक्षित दबाव येतो आणि हृदयसंबंधी आकस्मिक समस्या उद्भवतात.
अग्निशामक दलातील हृदयविकाराचा धोका
अग्निशामक जीवनाच्या अत्यंत थकवणाऱ्या परिस्थिती आणि टोकाचा शारीरिक ताण यामुळे त्यांची हृदयविकाराचा झटका होण्याची शक्यता इतर व्यवसायांच्या तुलनेने जास्त असते. विशेषत: अग्निशमनाच्या कामांमध्ये अचानक उष्णतेचा सामना करावा लागतो आणि हृदयाला अधिक काम करावे लागते. त्यामुळे रक्तवाहिन्यांवर ताण येतो, शरीराची आतडी तापमान वाढते आणि त्यामुळे हृदयावर विपरीत परिणाम होतो.
अमेरिकेतील संशोधनांमध्ये असे आढळले आहे की, जवळजवळ ५० टक्के अग्निशामकांच्या मृत्यूचे कारण हृदयरोग आहे आणि त्यातील बहुतांश मृत्यू कार्याबाहेर किंवा कामाच्या दरम्यान घडतात. या वरिष्ठ अभ्यासामुळे इलाज आणि प्रतिबंधात्मक उपचारांना प्रोत्साहन मिळाले आहे.
हृदयविकाराच्या झटक्याची कारणे
अग्निशामकांमध्ये हृदयविकाराच्या झटक्यांचे अनेक वैचारिक व भौतिक कारणे असू शकतात. त्यामध्ये शारीरिक ताण, रक्तवाहिन्यांतील अडथळे, उच्च रक्तदाब आणि कोलेस्टेरॉल या घटकांचा समावेश होतो. व्यायाम दरम्यान, विशेषत: जिममधील किंवा अग्निशमनाच्या थकवणाऱ्या कामांच्या वेळी, हृदयावर झालेला ताण हृदयाच्या अचानक फुटणे किंवा रक्तवाहिन्यांतील थांबट वाढीस कारणीभूत ठरू शकतो.
अग्निशामक दलातील कर्मचाऱ्यांची नियमित तपासणी झालेल्या असली तरी, लपलेली हृतीय संदर्भातील समस्या समजून घेणे कठीण होते. व्यायामाच्या दरम्यान किंवा अनेक वेळा तातडीच्या कामाच्या वेळी जर थकवा, त्रास किंवा अस्वस्थता जाणवली तर तत्काळ वैद्यकीय मदत घेणे फार गरजेचे आहे.
व्यायाम आणि हृदयविकाराचा झटका: व्यावहारिक पट्टिका
अग्निशामकांसाठी नियमित आणि योग्य व्यायाम अत्यंत महत्त्वाचा आहे कारण शारीरिक तंदुरुस्तीमुळे त्यांच्यात हृदयविकाराचा धोका कमी होतो. परंतु, व्यायामाच्या प्रकार, कालावधी, आणि तीव्रतेवर लक्ष देणे आवश्यक आहे. अत्याधिक ताणदायक व्यायाम किंवा कडक कामे करणे नुकसानदायक ठरू शकते. त्यामुळे व्यायाम करताना खालील बाबी लक्षात घ्याव्यात:
व्यायाम कालावधी आणि तीव्रता हळूहळू वाढवा
व्यायामादरम्यान शरीराच्या प्रतिक्रिया निरीक्षणात ठेवा
थकवा, ताप, किंवा अस्वस्थतेची लक्षणे जाणवली तर त्वरित विश्रांती घ्या
व्यायामानंतर शरीराचे नीट थंड होण्याचे (cool down) उपाय करा
हृदयविकाराचा झटका टाळण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय
अग्निशामक दलासाठी आणि त्यांच्या आरोग्य राखण्यासाठी विविध मार्गदर्शक तत्वे व उपाय आहेत जे हृदयविकाराचा झटका टाळण्यासाठी उपयुक्त ठरतात. त्यामध्ये:
नियमित वैद्यकीय तपासणी व हृदयाचे नियमित चाचण्या
तंबाखू व मद्य सेवन टाळणे
संतुलित आहाराकरिता तंदुरुस्त जीवनशैली
कामाच्या वेळी आणि व्यायामादरम्यान पुरेशी पाणी खात राहणे आणि हायड्रेशन
तणाव कमी करण्यासाठी योग, ध्यान आणि मनःशांतीचे व्यावहारिक साधन वापरणे
गरम वातावरणात काम करताना वेळोवेळी थंड होण्याचे तंत्र वापरणे
या उपायांमुळे अग्निशामकांच्या हृदयाच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम दिसून येतो व मृत्युदरात घट होते.
अग्निशामक जवान राजेश राऊत यांच्यासारख्या दुर्दैवी घटना टाळण्यासाठी काय करावे?
अशा दुर्दैवी प्रसंगांपासून बचाव करण्यासाठी कोणत्याही अग्निशामक संस्थेने खालील बाबी अंगिकारल्या पाहिजेत:
भरतीच्या वेळी व नंतर नियमित शारीरिक तपासणीवर भक्कम भर देणे
शारीरिक तंदुरुस्ती सुधारण्यासाठी व्यायामशाळा आणि अचूक मार्गदर्शन देणे
व्यायाम दरम्यान किंवा कोणत्याही त्रासाच्या वेळी त्वरित तांत्रिक आणि वैद्यकीय मदत उपलब्ध करून देणे
मनोदशेच्या कडे लक्ष देऊन मानसिक आरोग्यासाठीही समर्थन देणे
हृदयविकाराचा झटका टाळण्यासंदर्भात प्रशिक्षित तज्ञांकडून वेळोवेळी शिबिरे आणि मार्गदर्शन आयोजित करणे
यामुळे एकंदर हृदयविकाराचा जोखीम गुंतलेला प्रमाण कमी होणार आहे.
निष्कर्ष
अग्निशामक दलाच्या जवानांना व्यायाम आणि कामाच्या दरम्यान येणाऱ्या हृदयविकाराच्या झटक्याचा धोका विद्यमान आहे, जो गंभीर आणि कधीकधी मृत्यूपर्यंत कारणीभूत ठरू शकतो. राजेश राऊत यांच्या दुर्दैवी मृत्यूने या समस्येची गंभीरता अधोरेखित केली आहे. योग्य वैद्यकीय तपासणी, नियमित व्यायाम, संतुलित आहार आणि वेळेवर विश्रांती यांसारख्या प्रतिबंधात्मक उपायांचे पालन करून हा धोका कमी होऊ शकतो. तसेच, व्यायामावर लक्ष ठेवून, अस्वस्थता जाणवली की त्वरित वैद्यकीय मदत घेणे अत्यंत आवश्यक ठरते.
अग्निशामक जवानांच्या व्यायामादरम्यान हृदयविकाराचा झटका हा गंभीर आरोग्य समस्या असून, यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय अत्यंत आवश्यक आहेत. हृदयविकाराचा झटका टाळण्यासाठी अग्निशामकांना शारीरिक तंदुरुस्तीशिवाय नैसर्गिक आणि आरोग्यपूर्ण जीवनशैलीचा अवलंब करणे गरजेचे आहे. खाली या संदर्भात प्रभावी प्रतिबंधात्मक व नैसर्गिक उपायांची सविस्तर माहिती दिली आहे, ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका टाळता येऊ शकतो.
- हृदयविकाराचा झटका टाळण्यासाठी शारीरिक व्यायामाचे नियोजन
अग्निशामकांसाठी नियमित व्यायाम अत्यंत महत्वाचा आहे, पण त्याचा दर्जा आणि तीव्रता नियंत्रित ठेवावी. जास्त ताण देणारा व्यायाम अचानक करणे धोकादायक ठरू शकतो. व्यायामात नियमित ब्रेक घ्यावे, आणि थंड करण्याचे (cool down) तंत्र वापरले पाहिजे. जिममध्ये व्यायाम करताना शरीराच्या प्रतिक्रिया लक्षात घेणे आणि अस्वस्थता आढळल्यास त्वरित विश्रांती घेणे आवश्यक आहे. तसेच, व्यायामाच्या आधी व नंतर पुरेशा प्रमाणात जलसेवन करावे. - पोषण आणि आहाराचा महत्त्व
हृदयाचे आरोग्य टिकवण्यासाठी आहारात संतुलन ठेवणे गरजेचे आहे. कोलेस्टेरॉल कमी करणारा, ट्रान्स आणि सॅच्युरेटेड फॅट्स टाळणारा आहार, तसेच जितका शक्य तितका ताज्या फळे, भाज्या, तसेच हृदयसाठी उपयुक्त असलेले भाजलेले धान्य आणि मेवे समाविष्ट करणे आवश्यक आहे. अनार, अर्जुन वृक्षाची छाल, दालचिनी, अदरक, आणि तुलसी सारख्या नैसर्गिक औषधांनी हृदयाचे रक्षण शक्य होते. त्याचप्रमाणे धुम्रपान, मद्यपान टाळावा, आणि जास्त तेलकट पदार्थ, मिठाई यांचा वापर कमी करावा. - तणाव नियंत्रण आणि मानसिक आरोग्य
अग्निशामकांना कामाच्या ताणतणावामुळे हृदयविकाराचा धोका वाढतो. ज्ञानाधिष्ठित तणाव नियंत्रण तंत्रे जसे की योग, ध्यान, श्वासोच्छ्वासाचे व्यायाम (प्राणायाम) वापरणे, मानसिक ताण कमी करणे, पुरेशी झोप घेणे आवश्यक आहे. मानसिक तणाव असल्यास हृदयाचा रक्तवाहिन्यांवर परिणाम होतो आणि हृदयविकाराचा धोका वाढतो. - त्वरित प्रतिकारात्मक उपाय
हृदयविकाराचा झटका याची लक्षणे जाणवल्यास त्वरित उपाय करणे महत्त्वाचे आहे. त्यात रुग्णाला आराम देणे, त्याची शांत ठेवणे, तसेच जाताना डॉक्टरांच्या त्वरित संपर्कात राहणे. हृदयविकाराच्या झटक्याचे शक्यतो लक्षणे ओळखणे तसेच CPR आणि हृदय पुनरुज्जीवन तंत्रे शिकून घेणे अग्निशामकांसाठी आवश्यक आहे. - वेळोवेळी वैद्यकीय तपासणी
नियमित आरोग्य तपासणीमुळे हृदयविकाराचा धोका कमी करण्यास मदत होते. रक्तदाब, कोलेस्टेरॉल, आणि इतर हृदय संबंधी चाचण्या करुन आवश्यक ती डॉक्टरी मदत घेतली पाहिजे. विशेषत: उष्णतेच्या आणि शारीरिक ताणाच्या कार्यात भाग घेणाऱ्या अग्निशामकांसाठी ह्या तपासण्यांचा अधिक महत्त्व आहे.
Follow Us On
Instagram :
https://www.instagram.com/policernews
X Account :
Read Also
