कला आणि संस्कृतीचे माहेरघर असलेल्या महाराष्ट्रात अनेकदा कलात्मक स्वातंत्र्य (Artistic Freedom) आणि धार्मिक भावना (Religious Sentiments) यांमध्ये संघर्ष पहायला मिळतो. असाच काहीसा वाद मराठी चित्रपटसृष्टीत ‘मनाचे श्लोक’ या चित्रपटाच्या शीर्षकावरून निर्माण झाला होता. अभिनेत्री मृण्मयी देशपांडे यांनी दिग्दर्शित केलेल्या या चित्रपटाच्या नावाला धार्मिक संघटनांकडून तीव्र आक्षेप घेण्यात आला. या वादामुळे पुण्यात चित्रपटाचे अनेक शो थांबवण्यात आले, पोस्टर फाडण्यात आले आणि चित्रपट निर्मात्यांविरुद्ध घोषणाबाजी झाली. अखेर, जनतेच्या या भावनांचा आदर करत आणि वादावर कायमस्वरूपी पडदा टाकण्यासाठी, या चित्रपटाचे नाव बदलून ‘तू बोल ना’ असे ठेवण्याचा ऐतिहासिक निर्णय निर्मात्यांनी घेतला आहे.
१. वादाची ठिणगी आणि पुण्यातील विरोध (The Spark of Controversy in Pune)
‘मनाचे श्लोक’ हा चित्रपट १० ऑक्टोबर रोजी प्रदर्शित झाला होता. मात्र, प्रदर्शनाच्या पहिल्याच दिवशी महाराष्ट्रात, विशेषतः पुणे शहरात, या चित्रपटाच्या शीर्षकावरून वादाला सुरुवात झाली.
वादाचे मूळ कारण:
धार्मिक संदर्भ: मराठी चित्रपटाचे नामकरण ‘मनाचे श्लोक’ असे असल्याने धार्मिक संघटनांनी तीव्र आक्षेप घेतला. ‘मनाचे श्लोक’ (Manache Shlok) हा शब्द समर्थ रामदास स्वामी यांनी लिहिलेल्या पवित्र आणि revered धार्मिक ग्रंथाशी जोडलेला आहे.
आक्षेप: चित्रपट आणि त्याच्या आशयाचा रामदास स्वामींच्या ‘मनाचे श्लोक’ या ग्रंथाशी कोणताही संबंध नसताना, धार्मिक शीर्षकाचा वापर करणे हे धार्मिक भावना दुखावणारे आहे आणि हा धार्मिक शब्दाचा गैरवापर आहे, असे आंदोलनकर्त्यांचे म्हणणे होते.
चित्रपट प्रदर्शित झाल्यानंतर काही धार्मिक आणि हिंदुत्ववादी संघटनांनी पुण्याच्या अनेक चित्रपटगृहांमध्ये जाऊन चित्रपटाचे शो जबरदस्तीने बंद पाडले. त्यांनी चित्रपट निर्मात्यांविरुद्ध घोषणाबाजी करत चित्रपटाचे बॅनर्सही फाडले. जोपर्यंत चित्रपटाचे नाव बदलले जात नाही, तोपर्यंत चित्रपट प्रदर्शित होऊ दिला जाणार नाही, अशी भूमिका त्यांनी घेतली.
२. कायदेशीर लढाई आणि न्यायालयाचे मत (The Legal Battle and Court’s View)
चित्रपटाच्या शीर्षकावरून वाद सुरू झाल्यानंतर हे प्रकरण कायदेशीर लढाईसाठी मुंबई उच्च न्यायालयात (Bombay High Court) पोहोचले. या प्रकरणी न्यायालयाने दिलेले मत अत्यंत महत्त्वाचे ठरले.
न्यायालयाचा निर्णय: न्यायालयाने ‘मनाचे श्लोक’ या चित्रपटाच्या प्रदर्शनाला हिरवा कंदील दिला होता.
न्यायमूर्तींचे निरीक्षण: न्यायमूर्ती संदेश पाटील यांनी आपला निकाल देताना नमूद केले की, जरी चित्रपटाचे शीर्षक समर्थ रामदास स्वामींच्या ‘मनाचे श्लोक’सारखे असले तरी, चित्रपटाचा आशय थेट त्या ग्रंथाशी जोडलेला नाही.
समर्थांच्या श्लोकाचा आधार: यावर निकाल देताना न्यायमूर्तींनी समर्थ रामदास स्वामींच्या ‘मनाचे श्लोक’मधील ‘जनी निंद्य ते सर्व सोडोनी द्यावे, जनी वंद्य ते सर्व भावे करावे’ (लोकांनी निंदा केलेले सर्व सोडून द्यावे आणि लोकांनी आदर केलेले सर्व मनोभावे करावे) या श्लोकाचा आधार घेतला.
न्यायालयाने चित्रपट प्रदर्शित करण्यास परवानगी दिली असली तरी, मराठी चित्रपटाचे नामकरण न झाल्यास जनक्षोभ वाढेल आणि शांतता भंग होईल, या भीतीने अनेक चित्रपटगृहांनी शो चालवण्यास नकार दिला.
३. कलास्वातंत्र्य विरुद्ध सामाजिक जबाबदारी (Artistic Freedom vs. Social Responsibility)
या वादात राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षासारख्या (NCP) राजकीय पक्षांनीही उडी घेतली होती. कलाकारांना आणि निर्मात्यांना अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य (Freedom of Expression) मिळायला हवे, अशी भूमिका त्यांनी घेतली होती. दुसरीकडे, ‘मनाचे श्लोक’ हे शीर्षक हे केवळ एक तात्विक रूपक (Philosophical Metaphor) आहे आणि धार्मिक विषयाचे नसले तरीही शीर्षकाचा आदर करायला हवा, असे मत अनेक कलाप्रेमींनी व्यक्त केले होते.
कलाकारांची बाजू: दिग्दर्शिका मृण्मयी देशपांडे (Mrunmayee Deshpande) यांनी स्पष्ट केले की, चित्रपटाची कथा मानवी मन, विचार, नैतिक संघर्ष आणि सामाजिक वास्तव यावर आधारित आहे. शीर्षकाचा अर्थ ‘मनातील विचार’ या अर्थाने घेतला आहे, धार्मिक ग्रंथाच्या अर्थाने नाही.
सद्भावना आणि निर्णय: न्यायालयीन लढाई जिंकूनही, कलाकारांना आणि निर्मात्यांना जनक्षोभाचा आणि चित्रपट प्रदर्शित न होण्याचा धोका पत्करायचा नव्हता. अखेर, सामर्थ्याने माघार घेणे आणि सामाजिक भावनांचा आदर करणे अधिक महत्त्वाचे मानून, त्यांनी चित्रपटाचे नाव बदलण्याचा निर्णय घेतला.
४. मराठी चित्रपटाचे नामकरण: नवीन शीर्षक ‘तू बोल ना’ आणि पुनर्प्रदर्शन (New Title ‘Tu Bol Na’ and Re-release)
वादावर अंतिम पडदा टाकण्यासाठी, निर्मात्यांनी ‘मनाचे श्लोक’ या चित्रपटाचे नाव बदलून ‘तू बोल ना’ (Tu Bol Na – You Speak Up) असे ठेवले आहे.
नवीन ओळख: ‘तू बोल ना’ हे नवीन शीर्षक चित्रपटाच्या मूळ आशयाला अधिक जवळचे आहे. मानवी मन, संघर्ष आणि विचारांवर आधारित असलेल्या या विषयाला हे शीर्षक अधिक चांगल्या प्रकारे न्याय देते.
पुनर्प्रदर्शनाची तयारी: मराठी चित्रपटाचे नामकरण झाल्यानंतर हा चित्रपट गुरुवारपासून (मूळ बातमीनुसार) प्रेक्षकांसाठी पुन्हा प्रदर्शित होणार आहे.
या निर्णयामुळे विरोध करणाऱ्या धार्मिक संघटना समाधानी झाल्या असून, आता हा चित्रपट शांततापूर्ण वातावरणात प्रदर्शित होण्याची अपेक्षा आहे. निर्मात्यांचा हा निर्णय केवळ वादावर पडदा टाकणारा नाही, तर कला आणि समाजाच्या भावनांमध्ये समन्वय साधणारा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरला आहे.
या घटनेमुळे मराठी चित्रपटसृष्टीत एक नवा पायंडा पडला आहे, जिथे व्यावसायिक यश आणि कायदेशीर बाजू बाजूला ठेवून, सामाजिक सलोख्यासाठी आणि जनतेच्या भावनांचा आदर करण्यासाठी माघार घेण्यात आली आहे.
Follow Us On
Instagram :
https://www.instagram.com/policernews
X Account :
Read Also
