मुंबई:
मुंबईकरांसाठी गुरुवार, ९ ऑक्टोबर २०२५, हा दिवस एका १ जबरदस्त ऐतिहासिक क्षणाचा साक्षीदार ठरला. गेल्या अनेक वर्षांपासून प्रतीक्षेत असलेल्या मुंबई मेट्रो-३ अर्थात अ‍ॅक्वा लाईन (Mumbai Metro Line-3, Aqua Line) चा उर्वरित भाग पहाटे ५:५५ वाजता सर्वसामान्य प्रवाशांसाठी पूर्णपणे खुला करण्यात आला. यासोबतच आरे (Aarey) पासून थेट कफ परेड (Cuffe Parade) पर्यंतचा संपूर्ण ३३.५ किलोमीटरचा हा भूमिगत मेट्रो मार्ग (Fully Underground Metro) आता पूर्णतः कार्यान्वित झाला आहे, ज्यामुळे मुंबईच्या सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेत गंभीर आणि दीर्घकाळ टिकणारी क्रांती झाली आहे.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बुधवारी (८ ऑक्टोबर) व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे या अंतिम १०.९९ किमी लांबीच्या (अचार्य अत्रे चौक ते कफ परेड) टप्प्याचे उद्घाटन केले. मुंबईच्या धमन्यांमधून धावणाऱ्या या पहिल्या पूर्णपणे भूमिगत मेट्रोमुळे मुंबईकरांच्या वाहतूक समस्यांवर १ जबरदस्त उपाय मिळाला आहे.
आरे ते कफ परेड: भूमिगत प्रवासाची जबरदस्त सुरुवात
अंतिम टप्प्याचे उद्घाटन झाल्यानंतर, गुरुवार सकाळपासूनच प्रवाशांनी या नवीन मार्गाचा अनुभव घेण्यासाठी मोठी गर्दी केली होती.
उत्सवाचे वातावरण: पहिली ट्रेन पहाटे ५:५५ वाजता धावली. गिरगाव मेट्रो स्टेशन (Girgaon Metro Station) येथे प्रवाशांनी मेट्रोचे स्वागत “गणपती बाप्पा मोरया” च्या जयघोषात केले. यावेळी प्रवाशांमध्ये उत्साह आणि आनंद स्पष्टपणे दिसत होता. सोशल मीडियावर या उद्घाटनाच्या प्रवासाचे व्हिडिओ मोठ्या प्रमाणात व्हायरल झाले आहेत. प्रवाशांनी केवळ वेळेची बचत नव्हे, तर आधुनिक भारताच्या प्रगतीचा अनुभव साजरा केला.
प्रकल्पाची व्याप्ती आणि खर्च: मुंबई मेट्रो-३ हा प्रकल्प एकूण ₹३७,२७६ कोटी खर्चून उभारण्यात आला आहे. हा ३३.५ किमी लांबीचा मार्ग असून यामध्ये एकूण २७ स्थानके आहेत, ज्यात २६ भूमिगत आणि १ जमिनीवर (आरे) आहे. हा मुंबईतील पहिला पूर्णपणे भूमिगत मेट्रो मार्ग आहे, ज्यामुळे शहराच्या मध्यभागातून धावताना रस्त्यावरील वाहतुकीला कोणताही अडथळा आला नाही.
वेळेची बचत: आरे ते कफ परेड दरम्यानचा प्रवास आता केवळ ५० ते ६० मिनिटांत पूर्ण करणे शक्य होणार आहे. लोकल ट्रेनने किंवा रस्त्यावरून (ट्रॅफिकमध्ये) हा प्रवास करण्यासाठी दीड ते दोन तास लागतात. अशा प्रकारे, दररोज मुंबईकरांचे किमान एक तास वाचणार आहे.
गंभीर अडथळ्यांची शर्यत: मेट्रो-३ चा खडतर प्रवास
मुंबई मेट्रो-३ हा प्रकल्प केवळ एक बांधकाम चमत्कार नाही, तर तो अनेक राजकीय, पर्यावरणीय आणि कायदेशीर अडचणींवर मात करून उभा राहिलेला १ जबरदस्त जिद्दीचा नमुना आहे.
सुरुवात आणि विलंब: या प्रकल्पाचे भूमिपूजन २०१६ मध्ये झाले होते. तेव्हापासून विविध कायदेशीर बाबींमुळे आणि विशेषतः कारशेडच्या (Car Shed) जागेवरून हा प्रकल्प अनेकदा वादात सापडला. मूळ उद्दिष्ट वेळेपेक्षा अनेक वर्षे जास्त लागल्याने प्रकल्पाची किंमतही गंभीररित्या वाढली.
आरे कारशेड विवाद: या मेट्रो लाईनच्या बांधकामातील सर्वात गंभीर अडथळा म्हणजे आरे कॉलनीत (Aarey Colony) मेट्रो कारशेड बांधण्यावरून झालेला पर्यावरणीय संघर्ष. पर्यावरणाच्या मुद्द्यावरून अनेक सामाजिक कार्यकर्त्यांनी आणि राजकीय पक्षांनी या निर्णयाला तीव्र विरोध केला होता. हा वाद मुंबई उच्च न्यायालय आणि सर्वोच्च न्यायालयापर्यंत पोहोचला होता. आरे ते कफ परेड मार्गावर धावणाऱ्या या मेट्रोसाठी कारशेडची जागा निश्चित करणे हा महाराष्ट्राच्या राजकारणातील एक अत्यंत वादग्रस्त मुद्दा ठरला होता.
कोविड महामारीचा प्रभाव: बांधकाम सुरू असतानाच, कोविड-१९ महामारीमुळे कामगारांची अनुपस्थिती आणि दळणवळणावरील निर्बंधांमुळे बांधकामाचा वेग गंभीररित्या मंदावला. या अडथळ्यांवर मात करून मेट्रो प्रशासनाने हे काम पूर्ण केले.
तांत्रिक चमत्कार: भूमिगत स्थापत्य आणि प्रगत तंत्रज्ञान
मुंबई मेट्रो-३ च्या बांधकामात अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला आहे, ज्यामुळे हा प्रकल्प भारताच्या मेट्रो इतिहासातील एक जबरदस्त अध्याय ठरला आहे.
भूगर्भ बांधणी: संपूर्ण मार्ग भूमिगत असल्याने, मुंबईच्या खडकाळ भूभागातून (Rocky Terrain) बोगदे खणणे हे सर्वात मोठे तांत्रिक आव्हान होते. यासाठी टनेल बोरिंग मशीन (TBM) चा वापर करण्यात आला. अनेक ठिकाणी स्थानके जमिनीपासून २० ते ३० मीटर खाली आहेत, जसे की कफ परेड आणि विधान भवन स्थानके.
स्थानकांचे डिझाईन: या मेट्रोच्या सर्व २७ स्थानकांचे डिझाईन पूर येण्याची शक्यता विचारात घेऊन करण्यात आले आहे. स्थानकांमध्ये पाण्याचा निचरा होण्याची प्रभावी व्यवस्था आणि अत्याधुनिक सुरक्षा प्रणाली (Fire Safety) बसवण्यात आली आहे.
ड्रायव्हरलेस तंत्रज्ञान: मेट्रो-३ मध्ये धावणाऱ्या ट्रेन अत्याधुनिक असून त्या चालकविरहित (Driverless/Unattended Train Operation – UTO) प्रणालीसाठी तयार आहेत. सुरुवातीला चालक असले तरी, भविष्यात ही लाइन पूर्णपणे UTO मोडवर चालवण्याची योजना आहे. या ट्रेनमध्ये रिजनरेटिव्ह ब्रेकिंग सिस्टीम (Regenerative Braking System) आहे, ज्यामुळे ब्रेक लावल्यावर निर्माण होणारी ऊर्जा परत वापरली जाते. यामुळे विजेची मोठ्या प्रमाणात बचत होते.
आधुनिक रॅक: या मार्गावर ३१ अत्याधुनिक ट्रेन रॅक सेवेत आहेत, ज्यांची निर्मिती आंतरराष्ट्रीय मानकांनुसार (Alstom) करण्यात आली आहे.
कनेक्टिव्हिटीचा गेमचेंजर
आरे ते कफ परेड ही मेट्रो लाईन केवळ प्रवासाची गती वाढवत नाही, तर ती शहराच्या अनेक महत्त्वाच्या भागांना जोडणारा १ जबरदस्त दुवा म्हणून काम करणार आहे.
प्रमुख रेल्वे स्थानकांशी जोडणी: ही मेट्रो मुंबईतील दोन सर्वात मोठी आणि ऐतिहासिक रेल्वे स्थानके – छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस (CSMT) आणि चर्चगेट रेल्वे स्थानक यांना जोडते. यामुळे लांब पल्ल्याच्या आणि उपनगरीय प्रवाशांना मेट्रो बदलून थेट दक्षिण मुंबईत पोहोचणे शक्य झाले आहे.
विमानतळ जोडणी: मेट्रो-३ थेट छत्रपती शिवाजी महाराज आंतरराष्ट्रीय विमानतळाच्या (CSMIA) टर्मिनल-२ (आंतरराष्ट्रीय) आणि टर्मिनल-१ (देशांतर्गत) ला जोडते. यामुळे विमानतळावर पोहोचणे अत्यंत सोपे आणि वेळेत होणारे आहे. मुंबईच्या वाहतूक कोंडीमुळे विमानाची वेळ हुकण्याची गंभीर भीती आता कमी झाली आहे.
इतर मेट्रो लाईनशी इंटरचेंज: ही लाईन मुंबईतील इतर कार्यरत आणि प्रस्तावित मेट्रो लाईन्सशी इंटरचेंजची सुविधा पुरवते. उदाहरणार्थ, सीप्झ (SEEPZ), एमआयडीसी (MIDC) आणि वरळी (Worli) येथील स्थानके अनेक महत्त्वाच्या व्यापारी केंद्रांना जोडतात.
दक्षिण मुंबईतील लाभ: दक्षिण मुंबईतील कफ परेड, विधान भवन, चर्चगेट, बीकेसी (BKC) आणि वरळी सारख्या उच्च-व्यावसायिक क्षेत्रांना उत्तर मुंबईतील रहिवासी भागांशी जोडल्याने कामावर जाणाऱ्या व्यावसायिकांची गैरसोय दूर झाली आहे.
सकारात्मक सामाजिक-आर्थिक आणि पर्यावरणीय परिणाम
मुंबई मेट्रो-३ चे पूर्ण होणे केवळ वाहतूक सुधारणा नाही, तर त्याचे सामाजिक आणि आर्थिक परिणाम दूरगामी आहेत.
लोकलवरील भार कमी: मुंबई मेट्रो रेल कॉर्पोरेशन (MMRC) च्या अंदाजानुसार, लोकल ट्रेनमधील प्रवाशांची गर्दी गंभीररित्या १५ टक्क्यांपर्यंत कमी होण्याची शक्यता आहे. लोकलवरचा ताण कमी झाल्याने लोकल प्रवाशांनाही थोडा दिलासा मिळणार आहे.
पर्यावरणाची बचत: रस्त्यावरील वाहनांची संख्या कमी झाल्यामुळे दररोज हजारो लीटर इंधनाची बचत होईल आणि कार्बन उत्सर्जन कमी होईल. या पर्यावरणपूरक प्रवासाने मुंबईच्या हवेची गुणवत्ता सुधारण्यास मदत होईल.
आर्थिक गती: मेट्रोमुळे बँद्रा-कुर्ला कॉम्प्लेक्स (BKC) आणि कफ परेड सारख्या व्यावसायिक क्षेत्रांमध्ये पोहोचणे सोपे झाल्याने, या भागातील आर्थिक व्यवहार आणि व्यावसायिक क्रियाकलापांना १ जबरदस्त गती मिळेल.
निष्कर्ष: मुंबईच्या ऊर्जेचे नवे प्रतीक
मुंबई मेट्रो-३ चे पूर्णपणे उद्घाटन हे केवळ एका पायाभूत सुविधा प्रकल्पाचे यश नाही, तर मुंबईच्या प्रगतीचे आणि १ जबरदस्त इच्छाशक्तीचे प्रतीक आहे. अनेक वर्षांच्या वादविवादांवर आणि गंभीर अडथळ्यांवर मात करून हा प्रकल्प अखेर पूर्णत्वास गेला आहे. या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पामुळे मुंबईकरांना जलद, सुरक्षित आणि पर्यावरणपूरक वाहतुकीचा पर्याय उपलब्ध झाला आहे. मुंबईचे नागरिक मोठ्या श्रद्धेने “गणपती बाप्पा मोरया” चा जयघोष करत, या नवीन युगाच्या प्रवासाला सुरुवात करत आहेत आणि यातूनच मुंबईची प्रगतीची आणि न थांबणाऱ्या ऊर्जेची गंभीर भावना दिसून येते.
Follow Us On
Instagram :
https://www.instagram.com/policernews
X Account :
Read Also
