पुणे पोलीस (Pune Police) आयुक्तांनी यंदाच्या दिवाळी सणापूर्वी फटाक्यांची विक्री आणि वापरासाठी अत्यंत कडक निर्बंध (Strict Guidelines) लागू केले आहेत. दरवर्षी दिवाळीत वाढणारे ध्वनि आणि वायू प्रदूषण, तसेच फटाक्यांमुळे होणारे अपघात या गंभीर समस्यांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी हे १ जबरदस्त पाऊल उचलण्यात आले आहे.
नियमांचे उल्लंघन करणाऱ्या व्यक्ती आणि फटाका विक्रेत्यांवर मुंबई पोलीस अधिनियम (१९५१) च्या कलम १३१(ए)(i) अंतर्गत गंभीर कायदेशीर कारवाई केली जाणार आहे, असा स्पष्ट इशारा पोलिसांनी दिला आहे. शांतता आणि सुरक्षिततेला प्राधान्य देत, नागरिकांनी नियमांचे सक्तीने पालन करावे, असे आवाहन पुणे पोलिसांनी केले आहे.
न्यायालयाचा गंभीर आधार आणि आरोग्याचे आव्हान
पुणे शहराची वाढती लोकसंख्या आणि प्रदूषणाची पातळी पाहता, केवळ सणच नव्हे, तर नागरिकांचे आरोग्य महत्त्वाचे आहे. पुणे पोलिसांनी जारी केलेले हे निर्बंध सर्वोच्च न्यायालयाच्या (Supreme Court) ध्वनि आणि वायू प्रदूषण नियंत्रण निर्देशांवर आधारित आहेत.
आरोग्यावर होणारे परिणाम:
दिवाळीच्या काळात फटाक्यांमुळे पुण्यातील हवेची गुणवत्ता (AQI) अनेकदा ‘अति-गंभीर’ श्रेणीत पोहोचते, ज्यामुळे विशेषतः दमा (Asthma) आणि श्वसनाचे विकार असलेल्या रुग्णांना गंभीर त्रास होतो.
मोठ्या आवाजामुळे ज्येष्ठ नागरिक आणि लहान मुलांच्या हृदयाचे ठोके वाढणे, निद्रानाश आणि बहिरेपणाचा धोका वाढतो.
या आरोग्यविषयक आव्हानांमुळेच शांतता क्षेत्र (Silence Zones) आणि वेळेचे बंधन पाळणे अत्यावश्यक ठरते.
पुण्यातील प्रदूषणाची पार्श्वभूमी: गेल्या काही वर्षांपासून दिवाळीच्या रात्री पुण्यातील अनेक भागांत आवाजाची पातळी १०० डेसिबलच्या वर नोंदवली गेली आहे, जी सामान्य मर्यादेपेक्षा खूप जास्त आहे. या पार्श्वभूमीवर, शांत दिवाळी साजरी करणे ही काळाची गरज बनली आहे.
विक्रेत्यांसाठी कडक नियम आणि परवाना प्रक्रिया
फटाका विक्री व्यवसायात सुरक्षा मानके पाळली जावीत, यासाठी पुणे पोलिसांनी विक्री परवाना (Sales License) प्रक्रियेत गंभीर कठोरता आणली आहे.
विक्रीची निश्चित मुदत: फटाका विक्रीसाठी तात्पुरते परवाने १० ऑक्टोबर ते २४ ऑक्टोबर २०२५ पर्यंतच वैध असतील. या मुदतीनंतर फटाक्यांची विक्री किंवा साठा आढळल्यास परवाना रद्द केला जाईल.
अनिवार्य NOC: तात्पुरत्या स्टॉलसाठी अर्जदारांना अग्निशमन विभागाचे (Fire Department) ना हरकत प्रमाणपत्र (NOC), तसेच जागेचा नकाशा आणि स्थानिक पोलीस स्टेशनची पूर्वपरवानगी सादर करणे अनिवार्य आहे.
साठ्यावर नियंत्रण: २४ ऑक्टोबरनंतर न विकलेला साठा अधिकृत घाऊक विक्रेत्याकडे परत करणे बंधनकारक आहे, जेणेकरून शहरात अनधिकृत साठा होणार नाही.
आयातित फटाक्यांवर पूर्ण बंदी: भारतीय कायद्याचे उल्लंघन करून परदेशातून आयात केलेले फटाके (उदा. चायनीज फटाके) यांची विक्री, खरेदी किंवा साठा आढळल्यास संबंधितांवर स्फोटक कायद्यांतर्गत (Explosives Act) १ जबरदस्त कारवाई केली जाईल.
रात्री १० नंतर ‘शांत’ पुणे: वेळेचे आणि आवाजाचे बंधन
पुणे पोलिसांनी दिवाळीच्या रात्री शांतता राखण्यासाठी थेट वेळेचे आणि आवाजाचे बंधन लागू केले आहे.
रात्री १० ते सकाळी ६ पर्यंत ‘नो क्रॅकर झोन’: ध्वनिप्रदूषण टाळण्यासाठी रात्री १० वाजल्यापासून ते सकाळी ६ वाजेपर्यंत आवाजाचे फटाके फोडण्यास पूर्णपणे मनाई आहे. हा नियम केवळ सार्वजनिकच नव्हे, तर खासगी परिसरासाठीही लागू आहे.
आवाज पातळीची मर्यादा (१२५ dB): १२५ डेसिबलपेक्षा जास्त आवाज करणारे फटाके फोडण्यास बंदी आहे. यामध्ये साखळी फटाक्यांचाही (Chain Crackers) समावेश आहे, ज्यांची डेसिबल मर्यादा त्यांच्या आकारावर आधारित असेल.
१ जबरदस्त अपवाद: केवळ शांत (Silent) आणि रंगीत (Colour-based) फटाके (उदा. फुलबाजी, भुईचक्र) हे या वेळेच्या आणि आवाजाच्या निर्बंधातून वगळण्यात आले आहेत.
सार्वजनिक सुरक्षा आणि १०० मीटरचा गंभीर निर्बंध
सुरक्षिततेला सर्वोच्च प्राधान्य देण्यासाठी, फटाके फोडण्याच्या ठिकाणांवरही गंभीर निर्बंध लादले गेले आहेत:
शांतता क्षेत्र (Silence Zones): रुग्णालये, शैक्षणिक संस्था (शाळा/कॉलेजे) आणि न्यायालयांच्या १०० मीटरच्या परिसरात कोणत्याही प्रकारचे फटाके फोडण्यास सक्त मनाई आहे. या नियमाचे उल्लंघन झाल्यास तत्काळ कायदेशीर कारवाई केली जाईल.
रस्त्यांपासून सुरक्षित अंतर: वाहतुकीला आणि सामान्य नागरिकांना कोणताही धोका निर्माण होऊ नये म्हणून, कोणत्याही सार्वजनिक रस्ता, पूल, पादचारी मार्गाच्या १० मीटरच्या आत फटाके फोडण्यास पूर्णपणे बंदी घालण्यात आली आहे.
विक्री स्टॉलजवळ ५० मीटरची सुरक्षा: कोणत्याही फटाका विक्री स्टॉलच्या ५० मीटरच्या परिसरात फटाके फोडणे पूर्णपणे प्रतिबंधित आहे.
पुणे पोलिसांची जबरदस्त कारवाईची तयारी आणि नागरिकांना आवाहन
पुणे शहराचे पोलीस आयुक्त (Commissioner of Police) यांनी स्पष्ट केले आहे की, “यावर्षीच्या नियमांची अंमलबजावणी अत्यंत गंभीरपणे केली जाईल. या नियमांमागे नागरिकांचे आरोग्य आणि शांतता हे १ जबरदस्त उद्दिष्ट आहे.”
नियम मोडणाऱ्यांवर त्वरित कारवाई करण्यासाठी पोलीस नियंत्रण कक्षासह विशेष गस्त पथके (Special Patrol Teams) नेमण्यात आली आहेत. नागरिकांनी फटाक्यांच्या आवाजाचे किंवा विक्रीच्या नियमांचे उल्लंघन होत असल्याचे आढळल्यास तात्काळ पुणे पोलिसांच्या नियंत्रण कक्षाला संपर्क साधावा, असे आवाहन करण्यात आले आहे. पुणेकरांनी आपली दिवाळी शांत, सुरक्षित आणि ‘हरित दिवाळी’ (Green Diwali) म्हणून साजरी करून कायद्याचे पालन करावे.
निष्कर्ष
पुणे पोलिसांनी घेतलेल्या या १ जबरदस्त आणि कडक निर्बंधांमुळे यंदाच्या दिवाळीत ध्वनि प्रदूषण आणि अपघातांवर नियंत्रण मिळवता येईल, अशी अपेक्षा आहे. सुरक्षितता आणि आरोग्य जपण्यासाठी घेतलेला हा निर्णय पुणेकरांच्या सहकार्याने यशस्वी झाल्यास, पुणे शहर देशातील इतर शहरांसाठी पर्यावरणपूरक दिवाळी साजरी करण्याचा एक गंभीर आदर्श घालून देईल.
Follow Us On
Instagram :
https://www.instagram.com/policernews
X Account :
Read Also
